Zwyczaj brania ciepłych kąpieli narodził się w Centralnej Azji, skąd jeszcze w czasach prehistorycznych przedostał się do Europy .Z wykopalisk archeologicznych wiemy , że Scytowie mieli paleniska podobne do pieców słowiańskich , które swoją budową i wielkością odpowiadały późniejszym paleniskom stosowanym w dymnych łaźniach parowych .

Herodot(485-425 p.n.e. ), historyk i podróżnik , zwany ojcem historii , autor Dziejów , wśród licznych opisów etnograficznych z 440 roku przekazuje następującą wiadomość. "Scytowie mają bardzo dziwne metody kąpieli ...wchodzą do drewnianych budek utkanych mchem , w których jest bardzo gorąco ; nie używają przy tym prawie zupełnie wody .Kąpiel wodna jest dla nich nieznana ...............".Ciepła kąpiel była rozpowszechniona na obszarach zamieszkałych przez Słowian i we wschodniej części Półwyspu Skandynawskiego . Następnie dotarła do Syrii i Grecji , a nawet Egiptu . Kąpiel w termach rzymskich , które powstały w I w.p,n,e. , zawierała elementy kąpieli greckich gymnazjonów i kąpieli w łaźniach syryjskich . W III w. n.e. łaźnie syryjskie w połączeniu z termami rzymskimi przekształciły się w łaźnie islamu , tzw. łaźnie tureckie lub arabskie .

Dopiero od XI w. łaźnie parowe wilgotne (stupha) i suche (balneum assum ) rozpowszechniły się w Niemczech , Francji i Anglii . Na zjawisko to duży wpływ miały zalecenia ówczesnych autorytetów lekarskich , dotyczące stosowania tych kąpieli w wielu schorzeniach , a zwłaszcza w szerzącym się trądzie . Często pielgrzymki do Konstantynopola i dłuższy pobyt na Ziemi Świętej dawały ich uczestnikom okazję do dokładnego poznania zwyczajów i przyzwyczajenia się do codziennych gorących kąpieli . Zwyczaj częstego kąpania się w gorących łaźniach przynieśli ze sobą również żołnierze powracający z wypraw krzyżowych

Do spopularyzowania kąpieli parowych przyczynili się także niemieccy kupcy handlujący z Rosją . Do Wiednia wiedza o gorących kąpielach dotarła prawdopodobnie dzięki furmanom kijowskim.Gorące kąpiele parowe opisują dokładnie w połowie X w. arabscy kupcy . Ibn-Dasta w 949 roku pisze : " .....w krainie Słowian występują w zimie takie silne mrozy , że każdy z nich wykopuje sobie jamę jak piwnicę , którą pokrywa drewnianym dachem , a dach pokrywa ziemią . W zimie do tej piwnicy przesiedla się z całą rodziną ; biorą kilka kamieni i ogrzewają je w ognisku aż do czerwoności . Kiedy kamienie osiągną najwyższy stopień żaru , polewają je wodą . Z tego powstaje gorąca para , która ogrzewa izbę mieszkalną tak , że zdejmują oni okrycie "  

Pierwszymi Żydami , którzy w okresie tworzenia się państwowości polskiej zjawili się nad Wisłą i Odrą , byli kupcy zwani Radanitami . Ibrahim Ibn Jakub w swojej  podróży w 966 roku podróżując po terenach Europy Wschodniej pisał o Słowianach : "kąpieli oni nie znają , lecz budują pomieszczenia z drzewa , szpary utykaja czymś , co rośnie na drzewach  ...a nazywają to mech ..." W kącie tej budowli wykonują palenisko z kamieni i pozostawiają nad nim otwór do wypuszczenia dymu . Kiedy piec jest rozgrzany , zatykają ów otwór , zamykają drzwi i polewają rozżarzone kamienie wodą tak , że unosi się gorąca para , każdy ma w ręku rózgę z listowiem , która powoduje ruch powietrza i pobija ciało ; a potem otwierają się pory w skórze i to , co w ciele jest w nadmiarze , wychodzi i spływa z nich strumieniami tak , że na żadnym z nich nie można już ujrzeć śladu wysypki lub obrzęku , a oni nazywają tę chatę "al.-atba"...." Mnich Klasztoru Peczerskiego w Kijowie żyjący w latach 1050(56)-1113 opisuje zwyczaje i obyczaje mówiące o sposobie przeprowadzenia kąpieli przez Słowian mieszkających tam , gdzie obecnie stoi Nowogród - "dziwy widziałem na słowiańskiej ziemi , widziałem łaźnie drewniane , jak je przepalają do czerwona (piece kamienne na łaźniach ) , rozbierają się do naga , polewają się kwasem octowym , biorą młode pręty i sami się biczują do tego stopnia , że ledwo żywi wychodzą , oblewają się zimną wodą i znowu ożywają , i tak czynią po całych dniach ....",

Z późniejszych opisów wiemy ,że stara ruska bania , stanowiąca poprzedniczkę sauny , była wykonana z ciosanego drewna , pokryta deskami , częściowo wpuszczonymi w ziemię . Miała przedsionek , w którym się rozbierano i pomieszczenie właściwe (banię), w którym znajdowała się kadź z wodą , ławy z grubego drewna , ustawione na różnej wysokości i wielki piec. W środkowej Rosji istniała w początkach średniowiecza tzw. czarna bania .Banię stanowił piec do pieczenia chleba , który był podstawowym urządzeniem każdego wiejskiego domu . Po wypieczeniu chleba wchodzono do pieca i wygrzewano się. Wybrudzeni sadzą ludzie (stąd czarna bania) , wychodzili na zewnątrz chaty , gdzie polewali się wodą , myli i okładali rózgami . Prymitywne ziemianki , w których zamieszkiwali Słowianie i panujący na tych terenach oraz chłód w miesiącach zimowych zmuszały do intensywnego ogrzewania ciała .Życiodajne ciepło , wydobywające się z rozgrzanych kamieni , pozwalało na zdjęcie odzieży i ogrzanie przemarzniętego ciała do tego stopnia , że ochładzanie od-

Z łaźni parowych w pierwotnej formie korzystali także Aztekowie, Wikingowie i Indianie. Na całym wschodnim i północno - zachodnim terenie Ameryki Północnej rozpowszechniona była kąpiel, polegająca na obfitym poceniu się . Powyginane kabłąkowato wierzbowe gałęzie wbijano w ziemię wiązano i przykrywano futrami, matami lub korą , do środka wnoszono rozgrzane kamienie, polewano je wodą i rozpoczynano kąpiel. Budki te różniły się rozmiarami od kopulastych mieszkalnych domków koczowniczych , leśnych i stepowych , szczepów Wigwamu.

Szczepy rolnicze Delewarów , Kryków , Soktapów zamieszkiwały domki o stromych dachach , wykonane z trwałych materiałów budowlanych . Stepowi myśliwi ustawiali futrzane namioty , a półosiadli Mandanowie budowali okrągłe ziemianki . Domki te, oprócz funkcji mieszkalnej , spełniały funkcję łaźni parowej , chociaż zdarzało się , że do kąpieli przygotowywano specjalne budki , co można uznać za najstarszą formę łaźni, w której zażywali kąpieli osiadli mieszkańcy Ameryki .

Powszechnie uważa się ,że prototypem sauny fińskiej są łaźnie ludowe, używane na północnych terenach Europy i na obszarach zamieszkałych przez Słowian . Za kolebkę sauny uważa się Finlandię . W kraju tym już w czasach prehistorycznych przebywanie w saunie było nie tylko sposobem kąpieli , odświeżania ciała , ale również składową częścią stylu życia i ludowej kultury . Twierdzi się , że typ gorących kąpieli na terenach Finlandii znany jest co najmniej od 2000 lat . Do dziś zachował się w fińskich wioskach zwyczaj budowania najpierw sauny , a później domu i budynków gospodarczych . Finowie - przygotowując się do wojny , wraz z okopami budowali w ziemiankach sauny . W czasie wojny specjalne oddziały przygotowywały saunę do kąpieli dla przemarzniętych i brudnych żołnierzy . Finowie przez całe pokolenia tworzyli rytuał tego zabiegu ; im zawdzięczamy niezmienny od wieków jego charakter . Fiński rocznik statystyczny z 1939 roku podaje , że w tym kraju znajduje się 400 000 saun . Od tego czasu ich liczba wzrosła i obecnie sauny ma 90% fińskich domów . Finlandia - kraj liczący niespełna 5 milionów mieszkańców - posiada dziś 1,6 miliona saun ! Sauny znajdują się w domach mieszkalnych , w domkach kempingowych , rekreacyjnych , klubach sportowych , hotelach , W powszechnych podobnie jak w Polsce blokach znajdują się sauny na każdej klatce schodowej . Najczęściej można spotkać saunę budowaną nad wodą w domku letniskowym , wyposażoną w piec opalany drewnem . Sauna jak to można prześledzić czytając rys historyczny w przeszłości była przywilejem klas wyższych . W Finlandii sauna była i nadal jest dla wszystkich . Nie jest ona statusem społecznym ani jego symbolem jak w innych krajach . Sauna jest Finom potrzebna jak rybie woda i towarzyszy im przez całe życie. W Finlandii sauna jest czymś absolutnie powszechnym , a celebrowany w niej rytuał kąpieli w połączeniu z fizycznym i psychicznym relaksem stanowi od wieków nieodłączny atrybut codziennego życia jej mieszkańców Dawniej sauna była ( dzięki wysokiej temperaturze ) najbardziej higienicznym miejscem w domu i tam przychodziło na świat wielu Finów .Panna młoda zażywała kąpieli przed pójściem do ołtarza . Każdy dzień świąteczny poprzedzała wspólna kąpiel w saunie . Po powrocie z polowania pierwszą rzeczą było wzięcie sauny . Pomieszczenie to służyło również jako miejsce do suszenia mięsa , przygotowywania słodu oraz suszenia lnu i konopi. Finowie przesiadują w saunie dwa lub trzy razy w tygodniu .Większość jednak kąpie się w niej w piątek , po powrocie z pracy . Kąpiel taka ma na celu nie tylko staranne umycie się , usunięcie fizycznego zmęczenia po pracy , ale również rozpoczęcie dwudniowego wypoczynku w poczuciu psychicznego komfortu . Piątkowa kąpiel w saunie dla pogodnych i pracowitych Finów jest niemal nabożeństwem , zapewniającym psychiczne odprężenie do chwili następnej kąpieli . O Finach mówi się , że sauna wyrobiła w nich nie tylko właściwy stosunek do higieny osobistej , ale i pragnienie czystości wokół siebie .Widoczne to jest w Finlandii na każdym kroku . Kraj o niezwykle trudnych warunkach klimatycznych urzeka bez reszty nieskazitelną czystością i surowym pięknem krajobrazu . Poczucie czystości jest ściśle związane z poczuciem estetyki . Być czystym to być pięknym - mówią Finowie , a kąpieli w saunie przypisują właściwości kosmetyczne

Z nielicznych listów , zachowanych dokumentów można wnioskować że w dawnej Polsce korzystano głównie z łaźni parowej-" Bolesław Chrobry często używał kąpieli parowej w bani łaziebnej . Leszek Biały również miał zwyczaj kapania się w łaźni , ba nawet w niej przez zdradę został zabity. Kazimierz Wielki nie zaniedbał używania łaźni . Król Władysław Jagiełło kapał się w łaźni co trzeci dzień , i to regularnie . Jego brat Świdrygiełło , uzyskawszy na to pozwolenie z Rzymu , używał łaźni i w dnie świąteczne .W ślady ojca poszedł Kazimierz Jagiellończyk , kapiąc się w łaźni w każdy lub co trzeci dzień i chłoszcząc się winnikiem . Zygmunt August upomina listownie swoją ukochaną Barbarę , aby zbyt długo nie i chłoszcząc się winnikiem .Zygmunt August upomina listownie swoją ukochaną Barbarę , aby zbyt długo nie przebywała w łaźni .  

"Wiemy ,że Bolesław II , książę śląski "..udziela Radwanowi , swemu stolnikowi , prawa sołtystwa do miasta Lignicy , z dwoma łaźniami (duas stubas balnei) ..." Z roku 1301 pochodzi pierwsza wzmianka o łaźni parowej w Krakowie . Kraków jako stolica musiał mieć łaźnie parowe o wiele wcześniej niż inne miasta . Długosz wspomina o łaźni królewskiej w Krakowie już w XV w. Przylegała ona do kamienicy na ulicy Kanonicznej w pobliżu zamku . Od początku XIV do XVII w. istniało w Krakowie sześć łaźni publicznych . W czasie epidemii łaźnie publiczne zamykano. Najniższe warstwy społeczne powszechnie korzystały z łaźni. Zarówno w Krakowie , jak i w innych miastach dochód z łaźni publicznych należał do miasta , które wydzierżawiało  je za roczną opłatę .Wzmianka o łaźni parowej w Poznaniu , usytuowanej pod zamkiem zwanym Bogdanką pochodzi z 1308 roku . Władysław Łokietek w 1310 roku "

udzielając Gerkowi sołtystwa miasta Radziejowa pozostawia mu prawo młynów , łaźni itd....." W zapisie z roku1358 czytamy : ...Kazimierz Wielki już trzy łaźnie Krakowowi darował .." W XIV w. łaźnie znane były w Łęczycy , Kole , Dambodziale. W 1388 roku król pozwala mieszkańcom Radomia na wybudowanie łaźni parowej poza murami miasta . Z 1435 roku pochodzi opis obszernych parowych łaźni w Płocku , z których dochód książęta mazowieccy przeznaczali na szkoły i ubogich . W 1436 roku Jan Lukow , przełożony klasztoru norbertanów w Strzelinie , otrzymał przywilej posiadania własnej łaźni o charakterze publicznym . W 1457 roku powstaje łaźnia w Szamotułach . Najbardziej dynamiczny rozwój łaźni parowych na ziemiach polskich obserwuje się w XIII i XIV wieku , natomiast ich częściowy zanik - za czasów Stefana Batorego . Król nie lubił tych kąpieli , przestał ich zażywać, a w ślad za nim poszedł dwór i szlachta . Rozwiązłość obyczajów , jaką zaobserwowano podczas tych kąpieli szerzące się choroby weneryczne , prostactwo , pijaństwo i załatwianie w łaźni spraw spornych doprowadziło do tego , że zaprzestano tego rodzaju kąpieli , szczególnie w miastach . Poza tym na wzór zachodnich sąsiadów , instalowano wanny w pomieszczeniach łaźni parowych . W ten sposób pozbawiono się jednego z najlepszych środków osobistej higieny , jak i sposobu regeneracji sił po ciężkiej pracy . W dawnym województwie Suwalskim kontynuuje się stosowaną przez przodków tradycyjna kąpiel w łaźni parowej . We wsi Wodziłki nad Czarną Hańczą jeszcze w 1958 roku na 20 domostw 12 miało drewnianą łaźnię - stały usytuowane nad brzegiem małego potoku , otoczonego bujnymi lasami . Jak nakazywał obyczaj wioskowy , około południa w każda sobotę , bez względu na pogodę i porę roku , jeden z członków rodziny przygotowywał kąpiel . Po usunięciu popiołu z pieca , wysprzątaniu pomieszczeń i napełnieniu wodą drewnianych cebrzyków , rozpalał ogień. Kominowy piec był zbudowany z okrąglaków i usytuowany w jednym z rogów łaźni. Nad paleniskiem został ułożony stos kamieni . Nagrzewanie tych kamieni za pomocą sprasowanych suchych kostek torfu trwało 4-5 godzin. Pod ścianami stały niskie , masywne ławy i prycza umieszczona na wysokości około 150 cm od podłogi. Przy drzwiach ustawiono dwa cebrzyki napełnione wodą . Do tak przygotowanej łaźni pod wieczór przychodziła cała rodzina . Po rozebraniu się w przedsionku , wszyscy wchodzili do nagrzanego do temperatury 60-900 C pomieszczenia . Natychmiast po wejściu następowało obfite pocenie się całego ciała . Od czasu do czasu . po wylaniu niewielkiej ilości wody na gorące kamienie , buchała gorąca para , wypełniając całe pomieszczenie . Ochładzanie następowało przez polewanie ciała zimną wodą przyniesioną z rzeki . Przez cały czas trwania kąpieli okładano się brzozowymi miotełkami . W czasie dwu-, trzygodzinnej kąpieli sporadycznie opuszczano łaźnię . Gdy z łaźni korzystały obce osoby , kąpiel urządzano osobno dla kobiet i mężczyzn .W Polsce w latach 70-tych nastąpił gwałtowny rozwój i upowszechnienie saun fińskich . Ten typ kąpieli na ziemiach polskich od tamtych lat nie jest już jakąś nowością a jedynie restauracją dawnego słowiańskiego znanego w średniowieczu sposobu kąpieli , hartowania i wzmacniania organizmu .